1. Alacaklının zilyetliği
Üçüncü Bölüm 1
Taşınır Rehni
Birinci Ayırım 2
Teslime Bağlı Rehin Ve Hapis Hakkı
A. Teslime bağlı rehin
I. Kurulması
1. Alacaklının zilyetliği
Madde 939 - Kanunda öngörülen ayrık durumlar dışında taşınırlar, ancak zilyetliğin alacaklıya devri suretiyle rehnedilebilir.
Rehnedende tasarrufta bulunma yetkisi olmasa bile, rehin konusu taşınıra iyiniyetle zilyet olan kimse, zilyetlik hükümlerine göre edinimi korunduğu ölçüde rehin hakkı kazanır. Üçüncü kişilerin önceki zilyetlikten doğan hakları saklıdır.
Taşınır, fiilen yalnız rehnedenin hâkimiyetinde kaldığı sürece rehin hakkı doğmaz.
I-) Yargı Kararları:
1-) Y. 19. HD, T: 15.04.2009, E: 2009/2790, K: 2009/3133:
Bkz. madde 940.
2-) Y. 8. HD, T: 13.02.2007, E: 2006/7967, K: 2007/692:
“… Tapusuz taşınmazlar, satış ve devir bakımından TMK’nın 762 ve devamı maddelerinde düzenlenen taşınır mal hükmündedir. TMK’nın 939/1. maddesi hükmüne göre, taşınır mallar ancak zilyetliğin alacaklıya devri suretiyle rehnedilir, teslim koşulu yerine getirilmedikçe rehin kurulmuş sayılmaz. Yine TMK’nın 949. maddesinde borcun ödenmemesi halinde taşınırın mülkiyetinin alacaklıya geçmesini öngören sözleşme hükmünün geçersiz olduğu belirtilmiştir. Aynı Kanunun 950. maddesi hükmüne göre ise, alacaklı, borçluya ait olup onun rızasıyla zilyedi bulunduğu taşınırı, borç ödeninceye kadar hapsedebilir, borcun ödenmesine kadar alacaklı nesneyi elinde tutabilir, borçluya onları geri vermekten kaçınabilir. …”
Not: Kararın diğer kısmı için bkz. madde 762 ve 949.
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
A TESLİMİ MEŞRUT REHİN
I. Rehnin akdi
1- Alacaklının zilyedliği
Madde 853
Kanunen muayyen istisnalar haricinde bir menkul, ancak teslimi meşrut şekilde rehin edilebilir. Bir menkulü hüsnü niyetle rehin olarak kabul eden kimse o menkul üzerinde rahinin tasarruf hakkı bulunmasa da rehin hakkını iktisap eder. Şu kadar ki üçüncü şahısların mukaddem zilyetlikten mütevellit hakları mahfuzdur. Rahin, merhunu fiilen ve hasren kendi yedinde bulundurdukça; mürtehin için rehin hakkı sabit olmaz.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 853 üncü maddesini karşılamaktadır.
Maddeyle genel olarak taşınır rehninin kurucu unsurları düzenlenmiş, yürürlükteki metindeki ifadeler arılaştırılmış, madde kaynak Kanunun 884 üncü maddesine uygun olarak üç fıkra hâlinde düzenlenmiştir. Yürürlükteki metinden farklı olarak, rehnin tesisi için eşyanın teslimi yerine zilyetliğin devri gerektiği vurgulanmıştır. Maddede zilyetliğin alacaklıya devri ifadesi yer almaktadır. Ancak burada belirtmek gerekir ki taşınır eşyanın zilyetliğinin alacaklı yerine, tarafların mutabık kaldıkları güvenilir bir şahsa devri de yeterli kabul olunacaktır.
Maddenin ikinci fıkrasında yetkisiz zilyedin taşınır rehni düzenlenmiş ve bu konuda iyiniyetle yetkisiz zilyetten aynî hak edinimine (iktisabına) ilişkin düzenlemelere (m. 988) paralel bir hüküm konulmuştur. Üçüncü kişilerin önceki zilyetlikten doğan hakları saklı tutulmuştur.
Üçüncü fıkrayla taşınır rehninin kurulması, taşınır eşyanın rehnedenin fiilî hâkimiyetinden çıkarılması şartına bağlı kılınmıştır. Rehnedenin eşya üzerindeki fiillî hâkimiyetinin kaldırılmasından kasıt, rehnedilen eşyanın rehnedenin doğrudan zilyetliğinden çıkarılmasıdır. Çünkü rehnedenin eşya üzerinde dolaylı (vasıtalı) zilyetliği devam edecektir.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
Dreiundzwanzigster Titel: Das Fahrnispfand
Erster Abschnitt: Faustpfand und Retentionsrecht
A. Faustpfand
I. Bestellung
1. Besitz des Gläubigers
Art. 884
1 Fahrnis kann, wo das Gesetz keine Ausnahme macht, nur dadurch verpfändet werden, dass dem Pfandgläubiger der Besitz an der Pfandsache übertragen wird.
2 Der gutgläubige Empfänger der Pfandsache erhält das Pfandrecht, soweit nicht Dritten Rechte aus früherem Besitze zustehen, auch dann, wenn der Verpfänder nicht befugt war, über die Sache zu verfügen.
3 Das Pfandrecht ist nicht begründet, solange der Verpfänder die ausschliessliche Gewalt über die Sache behält.
2-) CCS:
Titre vingt-troisième: Du gage mobilier
Chapitre premier: Du nantissement et du droit de rétention
A. Nantissement
I. Constitution
1. Possession du créancier
Art. 884
1 En dehors des exceptions prévues par la loi, les choses mobilières ne peuvent être constituées en gage que sous forme de nantissement.
2 Celui qui, de bonne foi, reçoit une chose en nantissement y acquiert un droit de gage, même si l’auteur du nantissement n’avait pas qualité d’en disposer; demeurent réservés les droits dérivant pour les tiers de leur possession antérieure.
3 Le droit de gage n’existe pas, tant que le constituant garde exclusivement la maîtrise effective de la chose.
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Erol Cansel; Türk Menkul Rehni Hukuku, Teslim Şartlı Menkul Rehni, Ankara, 1967.
M. Serkan Ergüne; Hukukumuzda Taşınır Rehninin Özellikle Teslime Bağlı Taşınır Rehninin Kuruluşu, İstanbul, 2002.
Ali Eskiocak; Teslime Bağlı Taşınır Rehninde Alacaklının
Hukukî Durumu, İstanbul, 2009.
Aslı Makaracı Başak; Taşınır Rehni
Sözleşmesi, İstanbul, 2014.
Tuba
Akçura Kaaman; Gemi ve Hava Aracı İpoteği ve Motorlu Taşıt Rehni (Taşınır
İpoteği), İstanbul, 2019.
Gökhan Antalya / Faruk Acar; Ticari İşlemlerde Taşınır
Rehni, İstanbul, 2020.
Mehmet Serkan Ergüne; Hukukumuzda Taşınır Rehninin, Özellikle Teslime Bağlı Taşınır Rehninin Kuruluşu, İstanbul, 2020.
1 Üçüncü Bölüm Türk Kanunu Medenîsi’nde “Yirmi Üçüncü Bap / Menkul Rehini” şeklinde idi.
2 Birinci Ayırım Türk Kanunu Medenîsi’nde “Birinci Fasıl / Teslimi Meşrut Şekilde Rehin ve Hapis Hakkı” şeklinde idi.