2. Ayrık durumlar
2. Ayrık durumlar
Madde 940 - Yetkili makamlar tarafından izin verilen kuruluşlar ile kooperatiflerin alacaklarının güvence altına alınması için, zilyetlik devredilmeden de, icra dairesinde tutulacak özel sicile yazılmak suretiyle hayvanlar üzerinde rehin kurulabilir. Bu amaçla tutulacak sicil “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle”1 belirlenir.
Gerçek veya tüzel kişilerin alacaklarının güvence altına alınması için, kanun gereğince bir sicile tescili zorunlu olan taşınır mallar üzerinde, zilyetlik devredilmeden de, taşınır malın kayıtlı bulunduğu sicile yazılmak suretiyle rehin kurulabilir. Rehnin kurulmasına ilişkin diğer hususlar “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle”2 belirlenir.
I-) Yargı Kararları:
1-) Y. 19. HD, T: 15.04.2009, E: 2009/2790, K: 2009/3133:
“… Dava davalı lehine tesis edilen rehnin geçersizliği iddiasına dayalıdır. Bedeli paylaşıma konu aracın malikinin reşit olmaması, velâyeti altında bulunduğu şahıslarca verilen vekâletnameye dayalı olarak ve borçlu yararına hareketle rehnin tesisine engel değildir.
Kural olarak taşınırların rehnedilmesi teslim suretiyle mümkündür (MK.m.939). Ancak bir sicile tescili zorunlu taşınırların bu sicile yazılmak suretiyle rehni de yasa koyucu tarafından kabul edilmiştir (MK.m.940/II). Somut olayda davalı lehine noterde rehin tesis edilmiş, ancak teslim gerçekleşmemiştir. Bu durumda rehin tarihi, tescilin yapıldığı tarih olarak kabul edilmelidir. Mahkeme gerekçesinin aksine tescille kazanılan rehin hakkı bakımından trafik sicilinin ihdasî (kurucu) olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Somut olayda dosyada bulunan 18.01.2006 ile 23.07.2007 tarihleri arasında celbedilmiş bütün sicil kayıtlarında davalının rehninin mevcut olmadığı, ancak son celbedilen kayıtta davalının rehninin en eski tarihle ve en üstte yer aldığı görünmektedir. Çelişkili takyidat listelerinden, davalı rehninin trafik siciline sonradan fakat önceki tarihle kaydedildiği açıktır. Bu durumda mahkemece trafik sicilinden rehinlerin tescil işlemlerinin yapıldığı tarihlerin sorulması ve icra dosyasındaki takyidatlar arasındaki çelişkilerin giderilmesi suretiyle bir karar verilmek gerekirken yerinde olmayan gerekçe ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. …”
2-) Y. 19. HD, T: 19.02.2009, E: 2009/1006, K: 2009/1282:
“… İcra Mahkemesince Türk Medeni Kanunu’nun 853. maddesi uyarınca, yasadaki istisnalar saklı kalmak kaydıyla taşınırların ancak teslimle rehnedilebileceği, 857. maddesine göre rehin verenin, rehin alanın rızası ile zilyetliği kazanması halinde rehnin askıda kalacağı, somut olayda taraflar arasında akdedilmiş bir rehin sözleşmesi bulunmadığı gibi, zilyetliğin de rehin alana geçirildiğine ilişkin açıklık bulunmadığı; zilyetliğin iadesinin, borçlunun ekonomik durumunu korumaya yönelik iyiniyetli bir davranış olarak yorumlanamayacağı; rehin konusu aracın rehin alanın rızası ile borçlunun zilyetliğinde bulunduğu sırada diğer alacaklıların yaptığı hacizlere karşı önceliği bulunamayacağı, davalı yanın rehinli aracın ne sebeple borçlunun elinde bulunduğunu ispata yönelik bir delil sunamadığı gibi, rehne dayalı bir takip de yapmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiş; hüküm davalılardan Müslüm tarafından temyiz edilmiştir.
Rehnin tesis tarihinde yürürlükte bulunan 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 940/II. maddesine göre, bir sicile tescili zorunlu bulunan taşınırların, zilyetlik devredilmeden, sicil üzerine şerh verilmek suretiyle rehnedilmesine de imkan tanınmıştır. Mahkemece, anılan yasa hükmü gözetilmeden rehne konu aracın zilyetliğinin devredilmediği gerekçesiyle yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir. …”
Not: Kararda bahsedilen Türk Medeni Kanunu’nun 853. maddesi ibaresinin Türk Medeni Kanunu 939. maddesi olarak; 857. maddesine ilişkin ibarenin ise Türk Medeni Kanunu’nun 943. maddesi olarak anlaşılması gerekir.
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
2- Hayvan rehni
Madde 854
Merkezlerinin bulunduğu mahallin hükümeti mülkiyesi tarafından bu gibi muamelâtta bulunmak hakkını istihsal etmiş olan itibar müesseseleri ile kooperatif şirketleri, alacaklarını temin etmek için umumi bir sicilde kayıt ve icra memuruna ihbar suretiyle hayvan üzerine kabzeylemeksizin rehin tesis edebilirler.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 854 üncü maddesini karşılamakta olup, iki fıkra hâlinde düzenlenmiştir.
Maddeyle teslim koşuluna bağlı olmaksızın icra dairesinde tutulacak özel sicile yazılmak suretiyle hayvanlar üzerinde taşınır rehni kurulması öngörülmüştür. Maliklerinin, rehnedilen hayvandan yararlanmasına olanak sağlanması ve ayrıca hayvanların alacaklı için yaratacağı bakım külfeti dikkate alınarak bu istisnaî taşınır rehnine olanak yaratılmıştır. Kaynak Kanundaki gibi rehnin konusu olabilecek hayvanların “çiftlik hayvanı” olması unsuruna madde metninde yer verilmemiş ise de, maddeyle sadece belirli kurumlar lehine bu yolla rehin kurulmasına izin verilerek, “hayvancılık” yapan çiftçilere teslim koşulsuz rehin ile kredi temini amaçlandığından, bu madde hükmünün uygulanması İsviçre’dekinden farklılık göstermeyecektir. Yürürlükteki metindeki “mahallin hükümeti mülkiyesi” ifadesi yerine daha açık ve kapsamlı olan “yetkili makam” ifadesi tercih olunmuştur.
Not: Türk Medenî Kanunu’nun 940. Maddesi Tasarı’da şu şekilde kaleme alınmıştı:
“2. Hayvan Rehni
Yetkili makamlar tarafından izin verilen kuruluşlar ile kooperatiflerin alacaklarının güvence altına alınması için, zilyetlik devredilmeden de, icra dairesinde tutulacak özel sicile yazılmak suretiyle hayvanlar üzerinde rehin kurulabilir.
Bu amaçla tutulacak sicil tüzükle belirlenir.”
Bu madde TBMM Adalet Komisyonu tarafından değiştirilmiştir. Dolayısıyla, madde gerekçesi değerlendirilirken bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
2. Viehverpfändung
Art. 885
1 Zur Sicherung von Forderungen von Geldinstituten und Genossenschaften, die von der zuständigen Behörde ihres Wohnsitzkantons ermächtigt sind, solche Geschäfte abzuschliessen, kann ein Pfandrecht an Vieh ohne Übertragung des Besitzes bestellt werden durch Eintragung in ein Verschreibungsprotokoll und Anzeige an das Betreibungsamt.
2 Der Bundesrat regelt die Führung des Protokolls.
3 Für die Eintragungen im Protokoll und die damit verbundenen Verrichtungen können die Kantone Gebühren erheben; sie bezeichnen die Kreise, in denen die Protokolle geführt werden, und die Beamten, die mit deren Führung betraut sind.
2-) CCS:
2. Engagement du bétail
Art. 885
1 Des droits de gage sur le bétail peuvent être constitués, sans transfert de possession, par une inscription dans un registre public et un avis donné à l’office des poursuites, pour garantir les créances d’établissements de crédit et de sociétés coopératives qui ont obtenu de l’autorité compétente du canton où ils ont leur siège le droit de faire de semblables opérations.
2 La tenue du registre est réglée par une ordonnance du Conseil fédéral.
3 Les cantons peuvent percevoir des émoluments pour les inscriptions au registre et les opérations qui leur sont liées; ils désignent les arrondissements et les fonctionnaires chargés de la tenue du registre.
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Seza Reisoğlu; Menkul İpoteği “Teslimsiz Menkul Rehni”, Ankara, 1965.
Alper Uyumaz; Motorlu Taşıt Rehni, İstanbul, 2012.
Gülen Sinem Tek; Ulaşım
Araçlarının İpoteği, İstanbul, 2012.
1 Hükmün 1. fıkrasının son cümlesinde yer alan “…tüzükle…” şeklindeki ibare, 02.07.2018 tarihli ve 700 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 139. maddesinin h bendi gereğince “…Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle…” şeklinde değiştirilmiştir (RG. 07.07.2018; S: 30471-2. Mükerrer).
2 Hükmün 2. fıkrasının son cümlesinde yer alan “…tüzükle…” şeklindeki ibare, 02.07.2018 tarihli ve 700 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 139. maddesinin h bendi gereğince “…Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle…” şeklinde değiştirilmiştir (RG. 07.07.2018; S: 30471-2. Mükerrer).