Madde 764

2. Mülkiyetin saklı tutulması

a. Genel olarak

Madde 764 - Başkasına devredilen bir malın mülkiyetinin saklı tutulması kaydı, ancak resmî şekilde yapılacak sözleşmenin devralanın yerleşim yeri noterliğinde özel siciline kaydedilmesiyle geçerli olur.

Hayvan satışlarında mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi yapılamaz.

I-) Yargı Kararları:

1-) YİBK, T: 19.04.1944, E: 1943/36, K: 1944/14:

“… Her ne kadar mülkiyeti muhafaza şartiyle yapılan ticari satış mukavelesinin Noterlikçe tasdik ve tescili gibi merasimin ticari muamelelerde matlup olan sürat esasına uygun düşmeyeceği iddia edilmekte ise de, ticari muamelelerin esasını yalnız sürat teşkil etmeyip ticari emniyet ve itibar dahi o derece matlup ve mültezem bulunmuş olmakla beraber kanunun tâyin ettiği şekil meselelerine sürat mülâhazasiyle muhalefet edilemeyeceği tabiidir. İşte mucip sebeplere binaen mülkiyeti muhafaza şartiyle yapılan ticari satış aktinin de noterlikçe tasdik ve sicilli mahsusuna kaydedilmedikçe muteber olmadığına … karar verildi.” (RG. 28.10.1944; S: 5843).

2-) Y. 21. HD, T: 15.11.2005, E: 2005/11333, K: 2005/11602:

“… Uyuşmazlık 3. kişinin İİK’ nun 96 ve devamı maddelerine dayalı olarak açılan istihkak davasına ilişkindir.

Davacı 3. kişi, dava konusu 43 ... ... ve 43 ... ...plakalı araçları borçluya 06.03.2002 tarihinde mülkiyeti saklı tutma kaydıyla sattığını; henüz mülkiyet borçluya geçmediği halde davalı alacaklı tarafından haczedildiğini belirterek haczin kaldırılmasını talep etmiştir.

Davacının dayandığı 06.03.2002 tarihli 2 ayrı mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi(nin) TMK’nın 764. maddesine uygun şekilde noterde düzenlenme şeklinde yapılarak devralanın yerleşim yeri noterliğindeki özel sicile tescil edilerek yapıldığı anlaşılmıştır. Yasanın aradığı koşulları taşıyan geçerli bu sözleşme ile mülkiyet satıcı üzerinde kalır, alıcıya geçmez. Alıcı ancak satış bedelinin tamamını ödedikten sonra malın sahibi olur.

Somut olayda; mülkiyetin saklı tutulması kaydıyla düzenlenen senette yazılı bakiye satış bedelinin ödendiği ve senet alıcısının bu suretle mülkiyeti iktisap ettiği iddia ve ispat edilememiştir.

Öte yandan, anılan bu sözleşme ile yapılan satışta satıcının mal üzerindeki hakkı şahsi değil aynî hak niteliğinde bulunduğundan satıcının istihkak davası açma hakkı vardır. Bu durumda; davalı-alacaklı (alıcı borçlunun alacaklısı) böyle bir malın ancak kalan taksitlerini ödemek suretiyle mülkiyet alıcı borçlu üzerine geçtikten sonra bu araçları haczettirmek ve satışını istemek hakkını elde eder.

… Tüm bu maddi ve hukuki olgular karşısında; mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi alacaklısı davacı 3. kişinin; davalı alacaklıya göre daha üstün bir hakka sahip olduğu; mahkeme kabulünün aksine bu sözleşmeden vazgeçmesinin söz konusu olmadığı ve bu nedenle davalı alacaklının ancak borçlunun kalan borçlarını ödeyerek önce mülkiyetin borçluya geçmesini sağladıktan sonra bu araçları haczettirebileceği dikkate alınarak davacının davasının kabulü gerekirken aksi düşüncelerle reddine karar verilmesi; usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir.

O halde, davacı 3. kişinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

2- Mülkiyeti muhafaza mukavelesi

a) Umumiyetle

Madde 688

Başkasına naklettiği mülkiyeti nâkilin uhdesinde hıfz için yapılan mukaveleler ancak menkulü alan kimsenin ikametgâhındaki noter¹ tarafından tasdik ve sicilli mahsusuna kaydedilmiş ise muteber olur.

Hayvanlar hakkında bu suretle mukavele yapılması memnudur.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 688 inci maddesini karşılamaktadır.

Hüküm değişikliği yoktur. Kenar başlıklarıyla birlikte arılaştırılmak sureliyle yeniden kaleme alınmıştır. Yürürlükteki metinde, mülkiyeti saklı tutma anlaşmasının alıcının yerleşim yerindeki noter tarafından onaylanması ve sicile tescil edilmesi koşulu aranmıştır. Buna karşılık maddede, sözleşmenin herhangi bir noterde resmî şekilde düzenlenmesi, fakat alıcının yerleşim yeri noterliğinde sicile kaydedilmesi esası getirilmiştir. Resmî şekil, sözleşmeyi daha güvenilir hâle getirecektir. Bunun herhangi bir noterde düzenlenebilmesi ise, büyük bir kolaylık sağlar. Bu sözleşme, alıcının yerleşim yeri noterliğinde sicile kaydedilecektir. Alıcının durumunu öğrenmek isteyenler için en uygun yer burasıdır.

Hayvan satışlarında mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi yapma gereği bulunmamaktadır. Çünkü hayvan satışlarında teslimsiz rehin tesisi imkânı vardır; böylece satış parası, teslimsiz rehinde güvence altına alınabilecektir. (m. 940.)

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu: