b. Taksitle satış
b. Taksitle satış
Madde 765 - Taksitle mal satan kimse, bu satımlara ilişkin özel hükümlere uymak koşuluyla, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesine dayanarak, sattığı malın geri verilmesini isteyebilir.
I-) Yargı Kararları:
1-) Y. 21. HD, T: 06.05.2004, E: 2004/2980, K: 2004/4593:
“… Uyuşmazlık, davacı 3. kişinin davalı borçluya mülkiyetinin saklı tutulması kaydıyla sattığı dolum tesisinin bazı makineleri (parçaları) üzerine davalı borçlunun alacaklısı tarafından konulan haczin kaldırılması istemi ile açtığı İİK’nun 96 ve onu izleyen maddelerine dayalı istihkak davasına ilişkindir.
Bu yönüyle davanın yasal dayanağı belirgin olarak Medenî Kanun’un 764. ve 765. maddeleri ile Borçlar Kanununun 222 ve devamı maddeleridir. Anılan madde hükümlerine göre, kural olarak, mülkiyeti saklı tutulmak kaydıyla yapılan satış, noterce özel siciline kaydedilmemişse, satış kesin satışa dönüşmüş olacağından davanın reddi gerekir. Özel siciline kaydedilmişse, başka bir ifadeyle mülkiyeti saklı tutulmak kaydıyla yapılan satış geçerli ise, o zaman borçlunun temerrüde düşüp düşmediği araştırılmalıdır. Eğer borçlu temerrüde düşmüşse, bu halde, davacı 3. kişi ancak aldığı satış taksitlerini davalı borçluya iade etmek koşulu ile sözleşmeden dönebileceğinden, iade edilecek bedel üzerinden, haczin bedele dönüştürülmesi suretiyle istihkak davasının kabulüne karar verilmesi gerekir. Şayet, davalı borçlu geri kalan taksitleri ödemede henüz temerrüde düşmemiş ise, alacaklı geri kalan borcu bir defada ödeyerek, makineler üzerindeki mülkiyeti saklı tutulmak kaydını kaldırıp, mülkiyeti borçluya geçirerek, o malı haczettirmek ve satmak hakkına kavuşur. Bu nedenle, alacaklıya geri kalan satış bedelini yatırması için süre verilip, bu süre içerisinde bu bedel yatırıldığı takdirde, davacının istihkak davası paraya dönüştüğü kabul edilerek, bu bedelin davacı 3. kişiye ödenmesine ve makineler üzerindeki haczin devamına şeklinde karar verilmesi gerekir. Yargıtay’ın oturmuş ve yerleşmiş görüşleri de bu doğrultudadır.
Somut olayda, 24.07.2000 tarihli düzenleme şeklinde mülkiyeti saklı tutulmak kaydı ile taşınır mal satış sözleşmesinde, dolum tesisinin satış bedelinin 3.325.000 DEM olup, bunun 590.000.- DEM’lik kısmının peşin ödendiği, geri kalan satış bedelinin ödenmesi amacıyla her biri 155.550,33 EUR tutarında ilki 15.10.2000 tarihinden başlayarak üçer ay ara ile vadeli davacı 3. kişi (satıcı) emrine keşide edilip, davalı borçlu (alıcı) tarafından kabul edildikten sonra A.Holding A.Ş. ile V.A.’ın aval verdiği 12 adet poliçenin davacı 3. kişiye (satıcıya) tevdii edildiği hususları yer almaktadır. Davacı 3. kişi (satıcı), bu poliçelerden ilki dışındakilerin henüz ödenmediğini, dolayısıyla borçlunun (alıcının) temerrüde düştüğünü iddia ederek, buna ilişkin 24.10.2000 ve 03.11.2000 tarihli B.A.C.D.AG’ye ait dekontları ibraz etmiştir. Bunun dışında taraflarca, diğer taksit ödemelerine ilişkin herhangi bir belge dosyaya sunulmamıştır. İddia edilen bu hususlar çerçevesinde Borçlar Kanunu’nun 222 ve devamı maddelerinin öngördüğü koşulların dava konusu olayda oluşup oluşmadığı araştırılarak ve karar yerinde tartışılarak, sonuca gidilmesi gerekirken, mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksızın eksik inceleme ve araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davalı alacaklının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır. …”
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
b) Taksit ile satım1
Madde 689
Taksit ile mal satan kimse mülkiyeti muhafaza mukavelesine istinat ile sattığı malın iadesini ancak almış olduğu taksitlerden malın kullanılmakla eskimesinden mütevellit tazminat ve münasip bir ücret miktarını tenzil ederek mütebakiyi geriye vermek şartiyle talep edebilir.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 689 uncu maddesini karşılamaktadır.
Hüküm değişikliği yoktur. Kenar başlığıyla birlikte arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Maddede mülkiyeti saklı tutma sözleşmesine dayanılarak taksitle bir mal satılması hâlinde, satıcının, sattığı malı geri alma hakkı düzenlenmektedir. Taksitle satımda, satıcının, malın geri verilmesini istemesi hâlinde ne gibi haklara sahip olduğu, Borçlar Kanununun 222 ve devamı maddelerinde2 yer almıştır. Bu nedenle burada yürürlükteki metinde olduğu gibi, eskimeden doğan tazminat ve münasip bir ücret tenzil ederek satış bedelini verme koşuluyla geri istemeden söz etmenin, gereksiz bir tekrar olacağı düşünülmüş ve bu yöndeki hükümler alınmamıştır. Geri istemenin koşulları ve kapsamı, Borçlar Kanununda özel olarak düzenlendiğinden, burada sadece satıcının geri isteme hakkı, mülkiyet hakkıyla ilgili olduğu oranda düzenleme konusu yapılmıştır. Bu bağlamda, maddede, “bu satımlara ilişkin özel hükümlere uymak koşuluyla” ifadesine yer verilmiştir. Bu satımlara ilişkin özel hükümler, Borçlar Kanununun taksitle satıma ilişkin hükümleri olabileceği gibi, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri de olabilir.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
b. Bei Abzahlungsgeschäften
Art. 716
Gegenstände, die mit Eigentumsvorbehalt übertragen worden sind, kann der Eigentümer nur unter der Bedingung zurückverlangen, dass er die vom Erwerber geleisteten Abzahlungen unter Abzug eines angemessenen Mietzinses und einer Entschädigung für Abnützung zurückerstattet.
2-) CCS:
b. Ventes par acomptes
Art. 716
Ceux qui font des ventes par acomptes ne peuvent revendiquer les objets vendus sous réserve de propriété qu’à la condition de restituer les acomptes reçus, sous déduction d’un loyer équitable et d’une indemnité d’usure.
1 743 sayılı Türk Kanunu Medenîsi’nin 689. maddesinin kenar başlığının Düstur’da yayınlanan ilk metninde yer alan “… bey’i …” ifadesi 1424 sayılı ve 18.04.1929 tarihli İcra ve İflâs Kanunu’nun 343. maddesi uyarınca “… satım …” şeklinde değiştirilmiştir (RG. 04.05.1929; S: 1183).
2 Madde gerekçesindeki bu açıklamalar değerlendirilirken taksitle satış sözleşmesinin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 253 üncü ila 264 üncü maddeleri arasında düzenlendiği gözden uzak tutulmamalıdır.