Madde 642

B. Paylaşmayı isteme hakkı

Madde 642 - Mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir.

Her mirasçı, terekedeki belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh mahkemesinden isteyebilir. Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır.

Paylaşmanın derhâl yapılması, paylaşım konusu malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltacaksa; sulh hâkimi, mirasçılardan birinin istemi üzerine bu malın veya terekenin paylaşılmasının ertelenmesine karar verebilir.

I-) Yargı Kararları:

1-) YHGK, T: 27.04.2011, E: 2011/6-55, K: 2011/222:

Bkz. madde 650.

2-) Y. 6. HD, T: 05.04.2005, E: 2005/2149, K: 2005/3765:

“… Davacı vekili dava dilekçesinde, dava konusu edilen 19 ve 54 No.lu parsellerin taraflara miras bırakan Bayram’dan intikal ettiğini, tarafların paylaşma konusunda anlaşamadıklarını belirterek, taşınmazların aynen bölünerek, mümkün değilse satışı suretiyle paydaşlığın giderilmesini talep etmiştir. Davalılar Hasan ve Hüseyin, davaya diyeceklerinin olmadığını, taşınmazların aynen bölünmesi, mümkün değilse satışı suretiyle paydaşlığın giderilmesini savunmuşlardır. Davalılar Bahadır, Hasanne ve Bahar davaya diyeceklerinin olmadığını, taşınmazların satılarak paylarına düşenin verilmesini belirtmişlerdir. Diğer davalılar duruşmalara katılmamış ve bir beyanda bulunmamışlardır.

Paydaşlığın giderilmesi davaları, iki taraflı, taraflar için benzer sonuçlar doğuran davalardır. Bu davalarda davalı da davacı gibi aynı haklara sahiptir. Bu nedenle davacının satış suretiyle paylaşma istemesi davalıların aynen paylaşma istemesine engel teşkil etmez.

Paydaşlığın giderilmesi davalarında mahkemece malın aynen bölünerek paylaştırmasına karar verilebilmesi için taşınmazın yüzölçümü, niteliği, pay ve paydaş sayısı ile imar mevzuatına göre aynen bölüşmenin mümkün olup olmadığının araştırılması gerekir. Taşınmazın önemli ölçüde bir değer kaybına uğraması söz konusu ise aynen bölünerek paylaştırılmasına karar verilemez. Keza paydaşlar rıza göstermedikleri takdirde taşınmazın bir bölümü paylı bırakılamaz.

Aynen bölünerek paylaştırmanın mümkün olması durumunda bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi halinde eksik değerdeki parçaya ivaz eklenerek denkleştirme sağlanır. Davada paydaşlar arasında anlaşma olmadıkça hâkim kendiliğinden bazı taşınmazların bir kısım paydaşlara, kalanının diğer paydaşlara verilmesi şeklinde aynen bölünerek paylaştırmaya karar veremez.

Aynen bölünerek paylaştırma halinde teknik bilirkişiye ifraz projesi düzenlettirilerek bu projeye göre taşınmaz belediye veya mücavir alan hudutları içerisinde ise belediye encümeninden karar alınmak suretiyle belediyeden, belediye dışında ise İl İdare Kurulu’ndan İmar Yasası ve Yönetmeliğine göre aynen bölünmenin mümkün olup olmadığı sorulur. İfraz projesinde kimlere nerelerin verileceği konusunda paydaşlar anlaşamazlar ise hâkim huzurunda kur’a çekilerek belirlenir.

Onay makamından olumsuz cevap gelmesi halinde paydaşlığın satış suretiyle giderilmesine karar verilmesi gerekir.

Olayımıza gelince; dava konusu edilen 54 parsel No.lu taşınmaz tapuda tarafların ortak miras bırakanı Bayram adına 16.708 m2 tarla vasfıyla kayıtlıdır. Yerinde yapılan keşif sonrasında fen bilirkişisi düzenlediği 27.05.2004 tarihli raporunda anılan parselin ifraz koşullarını taşıdığını, ancak ifraz sonucunda taraflara eşit miktarda parsel düşmediğini 07.12.2004 tarihli ek raporunda da taşınmazdan yola, parka ve ilkokula bedelsiz terk edilecek alanların dışında kalan kısmın imar parselleri olarak ifrazının mümkün olduğunu, buna göre alanları ve değerleri birbirinden farklı yirmiyedi parselin oluşacağını taşınmazın ivaz ilavesi ile aynen bölünebileceğini, ancak ifraz ve parselasyon plânını harita mühendisinin yapması gerektiğini bildirmiştir. Bu raporlardan taşınmazın aynen bölünmesinin mümkün olduğu anlaşılmaktadır. Oluşacak parseller arasında meydana gelecek değer farklılığının denkleştirme ile giderilmesi mümkündür. Bu durumda mahkemece yukarıda açıklanan esaslar çerçevesinde harita mühendisine ifraz projesi hazırlatılması, projenin onay makamına gönderilerek görüş sorulması ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken eksik inceleme sonucu yazılı şekilde bu parselin de satışına karar verilmesi hatalı görüldüğünden hükmün bozulması gerekmiştir. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

B TAKSİM DÂVASI

Madde 583

Mukavele veya kanun mucibince şuyuu idameye mecbur olmıyan her mirasçı dilediği zaman terekenin taksimini istiyebilir. Tasfiyenin derhal icrası malın kıymetine ehemmiyetli bir noksan iras edecek ise hâkim mirasçılardan birinin talebi üzerine terekenin veya bir kısmının taksimini ileriye bırakabilir.

Mirasçılardan biri borcunu edadan âciz olduğu takdirde diğerleri, tereke açılır açılmaz haklarının muhafazası için icabeden tedbirin ittihazını istiyebilirler.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 583 üncü maddesini karşılamaktadır.

Madde İsviçre Medenî Kanununun 604 üncü maddesindeki aslına uygun olarak üç fıkra hâline getirilmiştir.

Birinci fıkrada, sözleşme veya kanun gereğince “ortaklığı sürdürmekle yükümlü” olmadıkça mirasçılardan her birinin her zaman mirasın paylaşılmasını isteme hakkı düzenlenmiştir.

İkinci fıkrada mirasçılardan her birine, tereke mallarının tamamının ya da bir kısmının paylaşılmasını isteme yetkisi tanınmıştır. Böylece paylaşmanın kısmen dahi yapılabilmesine olanak sağlanmış olmaktadır. Bu tür bir istem karşısında, öncelikle aynen paylaşmanın, buna olanak bulunmaması (örneğin terekedeki bir taşınmazın belli yüzölçümünden küçük olması nedeniyle parçalara ayrılamaması) durumunda ise, paylaşmanın satış yoluyla gerçekleştirileceği hükmü tekrarlanmıştır. Uygulamada, terekede yer alan değerler (taşınmazlar) tek tek ele alınmakta ve mirasçılar arasında bu değerin, taşınmazın aynen paylaşılması mümkün olup olmadığı araştırılmaktadır. Böylelikle bu parçaların tek başına paylaşılması mümkün görülmemektedir. Özellikle taşınmazla ilgili olarak getirilen emredici hükümler (arazilerde beş dönümden küçük bölünmelere imkân tanınmaması; arsalarda imar kurallarındaki özel hükümler sebebiyle) aynen paylaşılması mümkün kılmamaktadır. Bu da taşınmazdaki ortaklığın satış yoluyla giderilmesi sonucunu doğurmaktadır. Böylelikle taşınmazlar el değiştirmekte ve tarımsal amaçlı taşınmazlar üçüncü kişilerin eline geçmekte, mirasçılar mirasbırakanın terekesinden uzaklaştırılmakta ve aile malvarlığı el değiştirmektedir. Bu nedenle, hâkime, istem hâlinde terekenin tamamının aynen parçalara bölerek paylaştırılmasına karar verebilme imkânı getirilmiştir. Hâkim, paylaşma istemiyle karşılaştığında terekede yer alan parçaları dikkate alarak, bu parçaları, özellikle taşınmazları, mirasçılar arasında aynen bölerek paylaştıracaktır. Eğer bölünen parçaların değerleri birbirine denk değilse, eksik değerdeki parçaya para ekleyerek denkleştirme sağlayacaktır.

Bir bütün olarak değerlendirilmesi sonucunda, terekede yer alan parçaların mirasçılar arasında yukarıdaki esaslar dairesinde aynen paylaşılması mümkün görülmüyorsa, terekenin satımına gidilebilecektir.

Üçüncü fıkrada, derhâl yapılacak olan bir paylaşmanın, paylaşım konusu malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltacak olması hâlinde, mirasçılardan birinin istemi üzerine, bu malın veya terekenin paylaşılmasının ertelenmesine karar verilebileceği düzenlenmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

V-) Yararlanılabilecek Monografiler:

Fahrettin Aral; Türk Medeni Hukukunda Mirasın Taksimi Davası, Ankara, 1979.