Madde 515

B. Koşullar ve yüklemeler

Madde 515 - Mirasbırakan, ölüme bağlı tasarruflarını koşullara veya yüklemelere bağlayabilir. Tasarruf hüküm ve sonuçlarını doğurduğu andan itibaren, her ilgili koşul veya yüklemenin yerine getirilmesini isteyebilir.

Hukuka veya ahlâka aykırı koşullar ve yüklemeler, ilişkin bulundukları tasarrufu geçersiz kılar.

Anlamsız veya yalnız başkalarını rahatsız edici nitelikte olan koşullar ve yüklemeler yok sayılır.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 2. HD, T: 05.02.2009, E: 2008/19509, K: 2009/1538:

“… Dava; yararına belirli mal vasiyet edilen davalı vakfın, vasiyetnamede öngörülen bakım ve tedaviyle ilgili şart ve defi’nle ilgili yükümlülükleri yerine getirmemiş olması sebebiyle vasiyetnamenin iptali isteğine ilişkindir.

Mirasbırakan, ölüme bağlı tasarrufu ile; hukuka ve ahlaka aykırı olmamak koşuluyla, kanuni veya atanmış mirasçılar ile lehine belirli mal vasiyet edilenlere, birşey yapmak ya da yapmamak şeklinde; kendisi ve üçüncü kişiler yararına alacak hakkı doğuracak şekilde mükellefiyet yükleyebileceği gibi, tasarrufu bu şarta da bağlayabilir. (TMK. m. 515) Bu şart, miras bırakanın ölümünden önce tahakkuk edecek bir şart olabileceği gibi, ölümden sonrasına ilişkin bir şart da olabilir. Şarta bağlı olarak lehine mal vasiyet olunan şahsın, bunu kazanabilmesi için, tasarrufta öngörülen şartın gerçekleşmesi gerekir. Başka bir ifade ile, şart gerçekleşirse ölüme bağlı tasarruf hüküm ifade eder. (BK. m.149/2) Aksi halde, tasarruf hiçbir hüküm meydana getirmez.

Olayda; mirasbırakan, vasiyetnamesinin üçüncü maddesinde gösterdiği taşınmazları ile menkul mallarını, hastalığında kendisine b … akılması, tedavisinin yaptırılması ve cenazesinin de Denizli Asri Mezarlığına defnedilmesi kayıt ve koşuluyla davalı vakfa vasiyet ettiğine göre, bu şart gerçekleştiği takdirde, tasarruf hüküm ifade edecektir. Yapılan soruşturma ve toplanan delillerle; lehine belirli mal vasiyet edilen davalı vakfın, mirasbırakanın yararına olan bu şartı ifa etmediği ve mükellefiyeti de yerine getirmediği gerçekleşmiştir. Öyleyse vasiyetnamenin sadece yukarıda açıklanan şarta bağlı üçüncü maddesinin iptaline karar verilmesi gerekirken, şart ve mükellefiyete bağlanmayan diğer maddelerinin de iptalini hâsıl eder şekilde tamamının iptaline hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır. …”

2-) Y. 2. HD, T: 14.06.2005, E: 2005/4530, K: 2005/9190:

“… Medenî Kanununun 515. maddesi; miras bırakanın ölüme bağlı tasarruflarını koşullara veya yüklemelere bağlayabilir. Tasarruf hüküm ve sonuçlarını doğurduğu andan itibaren, her ilgili koşul veya yüklemenin yerine getirilmesini isteyebilir kuralını getirmiştir.

Miras bırakan vasiyetnamesinde hissedarı bulunduğu 113 ada 1. parsel taşınmazını ileride imar uygulaması sonucu, parselesyon yapıldığında oluşacak parsellerden bir parselini (bir ev yerini) davalı Necdet’e vasiyet etmiştir. Vasiyet geciktirici şarta bağlanmıştır. Bu şart vasiyetin geçersizliğine sebep teşkil etmez. Açıklanan husus üzerinde durulmadan yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

B MÜKELLEFİYETLER, ŞARTLAR

Madde 462

Muris vasiyetinde veya miras mukavelenamesinde bazı mükellefiyetler ve şartlar koyabilir. Miras mukavelenamesinin veya vasiyetin infazından itibaren alâkadarlardan her biri bu mükellefiyetlerin ve şartların icrasını isteyebilir.

Kanuna yahut âdabı umumiyeye mugayir şart ve mükellefiyetleri ihtiva eden tasarruf, batıldır. Faydasız veya yalnız başkalarını iz’aç için kullanılan şartlar ve mükellefiyetler lâğıvdır.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 462 nci maddesini karşılamaktadır.

Yürürlükteki maddenin kenar başlığıyla birlikte birinci ve ikinci fıkraları arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Yürürlükteki maddenin ikinci fıkrasında “kanuna yahut âdabı umumiyeye mugayir” deyimi yerine “hukuka veya ahlâka aykırı” deyimi kullanılmıştır. Yürürlükteki ikinci fıkra bu tür yükümlülükler ve şartların “batıl” olduğunu ifade etmektedir. Oysa Miras Hukukunda butlan yaptırımı değil iptal yaptırımı söz konusudur. Bu genel ilkeye uygun olarak ikinci fıkranın birinci cümlesindeki hukuka veya ahlâka aykırı koşulların ve yüklemelerin ilişkin bulundukları tasarrufu geçersiz kıldıkları ifade edilmiştir.

Yürürlükteki maddenin ikinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan hüküm, değişiklik sonunda kaynak Kanunun 482 nci maddesinde olduğu gibi üçüncü fıkra hâline getirilmiştir. 1984 tarihli Öntasarı da aynı esası kabul etmiştir. Üçüncü fıkra yürürlükteki hükümden farklı olarak anlamsız veya yalnız başkalarını rahatsız edici olan koşullar ve yüklemelerin “lağıv” olması yerine “yok sayılır” olduğunu kabul etmiştir. “Lağıv” sözcüğü, İsviçre aslındaki “nicht vorhanden” sözcüklerini karşılamamaktadır. Bunun yerine daha uygun bir çeviri olarak “yok sayılma” sözcükleri kullanılmıştır.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 482. maddesine 04.10.2002 tarihli Federal kanun ile 01.04.2003 itibariyle 4. bir fıkra eklenmiştir. Yapılan değişikliğe göre bir hayvan lehine yapılan ölüme bağlı kazandırma ona uygun bir şekilde bakım yükümlülüğü olarak nitelendirilir.

V-) Yararlanılabilecek Monografiler:

Abdülkerim Yıldırım; Türk Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarruflarda Şart ve Mükellefiyetler, Ankara, 2004.