Madde 282

İkinci Kısım ¹

Hısımlık

Birinci Bölüm

Soybağının Kurulması

Birinci Ayırım

Genel Hükümler

A. Genel olarak soybağının kurulması

Madde 282 - Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur.

Çocuk ile baba arasında soybağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur.

Soybağı ayrıca evlât edinme yoluyla da kurulur.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 2. HD, T: 28.03.2005, E: 2005/2124, K: 2005/4964:

“… Davacılar Yosma ile küçük Deniz’in babasının davalı İrfan olmadığını babasının davalılardan Ali olduğunu ileri sürerek yanlış kaydın düzeltilmesini istemişlerdir.

Çocuk ile ana arasındaki soybağı doğumla kurulur. Baba ile arasındaki soybağı ise babanın anayla evlenmesi, tanıma veya hâkim kararı ile gerçekleşir. (TMK. md. 282)…

Davacı küçük Deniz’in babası olarak görünen İrfan ile davacı Ana Yosma 05.06.1984 tarihinde evlenmişler, 17.05.1990 tarihinde kesinleşen Ankara 9. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1989/827 esas 1990/223 sayılı karar ile boşanmışlardır. Küçük Deniz bu evlilik içerisinde 14.05.1987 tarihinde dünyaya gelmiş, 29.08.1988 tarihinde Yosma ve İrfan hanesine tescil edilmiştir. Davacı Deniz’in babasının İrfan olmayıp Ali olduğu ileri sürüldüğüne göre Deniz’in önce İrfan’dan olmadığı tesbit edilip (soybağı reddedilip) daha sonra babalığın isbatı gerekmektedir. …

Bu davada ana ile küçüğün yararları çatışmaktadır. Kayyım ile ana aynı vekil tarafından temsil edilmiştir. Bu nedenle aynı vekil tarafından temsilleri de kanuna aykırı olup bozmayı gerektirmiştir (Avukatlık Kanunu md. 38/b) …”

2-) Y. 10. HD, T: 27.01.2004, E: 2003/9540, K: 2004/460:

“… İş kazası sonucu ölen sigortalının anne ve babasına gelir bağlanması istemine ilişkin davanın yargılaması sonucunda yazılı gerekçelerle kabul kararı verilmiştir. Dosya içeriğindeki nüfus kayıt örneğinden ölen sigortalı Tayfur’un, M. Sıddık ve Ayten’den 06.05.1982 tarihinde dünyaya geldiği, sigortalının annesi Ayten’in 26.08.1986 tarihinde öldüğü ve babası M. Sıddık’ın 27.05.1993 tarihinde davacılardan Fatma ile evlendiği anlaşılmaktadır. İş kazası sonucu ölen sigortalı ile davacı Fatma arasında 506 sayılı Yasanın 24. ve Medeni Kanunun 282. maddesine uygun, sigortalının hak sahibi konumunda olmayı gerektirir bir soybağı bulunmadığı … gözetilmeksizin, Fatma yönünden de davanın kabulüne karar verilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir. …”

3-) Y. 2. HD, T: 23.10.2003, E: 2003/12159, K: 2003/14238:

“… Davacının aralarında hiç bir hısımlık, soybağı ilişkisi bulunmayan Mehmet’in hanesine, kaza idare heyetinin 19.07.1955 tarihli 955/57 sayılı kararına istinaden 2330 Sayılı Af Kanununa göre tescilinin gerçeği yansıtmayan yolsuz tescil niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır. Şu halde davacının, Mehmet’in hanesine Af Kanununa göre kütüklenimi, hiçbir maddi olguya dayanmamaktadır. Bu hanedeki kaydının iptali doğrudur. Ne var ki davacının Mehmet’in hanesindeki kaydının iptali ile davacı kayıt dışı kalmıştır.

Davacının, anası Cennet’in evlilik dışı ilişkisinden doğduğu anlaşıldığına göre, anası Cennet’in kayıtlı olduğu hane araştırılarak anasının kızlık hanesine (baba yönünden nesepsiz olarak) tesciline karar verilmesi gerekirken, kayıt dışı kalma sonucunu doğurur şekilde karar oluşturulması yasaya aykırıdır. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

Hükmün Türk Kanunu Medenîsi’nde bire bir karşılığı bulunmamaktadır.

III-) İkinci Kısım Birinci Bölümün Gerekçesi:

Yürürlükteki Medenî Kanunun Aile Hukuku Kitabının ikinci Kısmının başlığı “Hısımlar” olduğu hâlde, kaynak İsviçre Medenî Kanununda aynı kısımda “Hısımlık” terimi kullanılmaktadır. Kaynağa uygun bir şekilde bu ifade tercih edilmiştir. “Hısımlık” terimi, yürürlükteki metne nazaran daha yerindedir; çünkü Kanun bu kısımda “hısımlar”dan ziyade, hısımlığın nasıl doğacağını veya kurulacağını ve hısımlık ilişkisinin hukukî sonuçlarını düzenlemektedir.

İkinci Kısmın Birinci Bölümünün başlığı da, yürürlükteki metinde kullanılan “Nesebi Sahih Çocuklar” yerine, “Soybağının Kurulması” şeklinde değiştirilmiştir. Nitekim kaynak İsviçre Medenî Kanunu da 01.01.1978 tarihi itibarıyla yürürlükte olan 25.06.1976 tarihli değişiklikten sonra, bu bölümde aynı başlığı kullanmaktadır. Birinci Bölüm, “Genel Hükümler”, “Kocanın Babalığı”, “Tanıma ve Babalık Hükmü”, “Evlât Edinme”, “Soybağının Hükümleri”, “Velâyet” ve “Çocuk Malları” olmak üzere yedi “Ayırım” şeklinde düzenlenmiştir. İkinci Kısmın İkinci Bölümü ise “Aile” başlığı altında, “Nafaka Yükümlülüğü”, “Ev Düzeni” ve “Aile Malları”na ayrılmıştır. Belirtmek gerekir ki, aynen İsviçre’de yapılan 1976 tarihli değişiklikte olduğu gibi ve çağdaş hukuk anlayışının gereklerine uygun olarak, sahih nesep ve gayrisahih nesep ayırımına son veren bu sistematikte, yürürlükteki metne nazaran önemli farklılıklar söz konusudur. Böylece, yürürlükteki metinde yer alan “Nesebi Sahih Çocuklar” (Yedinci Bab) ve “Nesebi Sahih Olmayan Çocuk” (Sekizinci Bab) şeklindeki bölümleme, bu Kısımda yer almamakta; “Kocanın Babalığı” hakkında hükümler getiren İkinci Ayırımda evliliğe dayalı “babalık karinesi” ile bunun sonuçları düzenlendikten hemen sonra, “sonradan evlenme” sayesinde evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere kendiliğinden tâbi olma (yani koca ile çocuk arasında soybağının kurulması; “kocanın babalığı”nın bu sayede hukuken kabullenilmesi) olanağı da yer almakta ve yürürlükteki Kanunun İkinci Faslında olduğu gibi “Nesebin Tashihi” şeklinde bir başlık altında bağımsız bir ayırıma yer verilmemektedir. Bu Bölümün “Genel Hükümler” başlıklı Birinci Ayırımı ise yürürlükteki Kanunda yoktur.

IV-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunda mevcut olmayan bu madde yazılırken, kaynak İsviçre Medenî Kanununda yapılan 1976 tarihli değişiklik örnek alınmıştır (m.252). Hüküm, çocuk ile ana ve baba arasındaki soybağının hukuken nasıl kurulacağını düzenleyen ve ayrıca evlât edinen ile evlât edinilen arasında da sözleşmeden doğan bir soybağının kurulabileceğine işaret eden, genel bir giriş hükmüdür.

Maddenin birinci fıkrası, aslında doğal ve hukukî bir gerçeği dile getirmekle birlikte, bir medenî kanunun soybağını düzenleyen hükümlerinde, çocuk ile baba arasında olduğu gibi, çocuk ile ana arasındaki soybağının da nasıl kurulduğunu açıklayan bir hükmün bulunması gerekliliğini yerine getirmektedir. Maddenin kenar başlığı da zaten “Genel olarak soybağının kurulması”dır ve bu genel hükümde, çocuk ile baba arasındaki soybağının nasıl kurulduğu meselesinden önce, çocuk ile ana arasındaki soybağının nasıl kurulduğu meselesinin açıklanması uygun görülmüştür. Böylece birinci fıkra, “çocuğun anası, onu doğuran kadındır” şeklindeki doğal hukuk ilkesinin Kanunun soybağına ilişkin hükümlerinin en başında açıkça ifade edilmesini sağlamaktadır. Bu ilke, yürürlükteki Kanunda, “sahih olmayan nesep” açısından 290 ıncı maddede zikredilmektedir.

İkinci fıkrada, çocuk ile baba arasındaki soybağının kurulmasını sağlayan hukukî olaylar sayılmaktadır. Buna göre, çocuk ile babası arasındaki soybağının hukuken doğmasına veya kurulmasına kaynaklık eden hukukî olaylar, seçenek olarak, evlilik, tanıma veya hâkim kararıdır. Fıkradaki “evlilik” terimi, hem çocuğun doğduğu sırada ana ile baba (veya babalığı karine olarak kabul edilen koca) arasında mevcut olan evliliği, hem de çocuk doğduktan sonra ana ve baba arasında yapılan evliliği kapsamakta ve “Kocanın Babalığı” başlığını taşıyan İkinci Ayırımda düzenlenmektedir. Baba ile çocuk arasında soybağının kurulmasını sağlayan diğer hukukî olaylar, bir başka ifadeyle tanıma ve hâkim kararı (babalık hükmü) ise Üçüncü Ayırımda düzenlenmektedir.

Maddenin üçüncü fıkrasında ise, sözleşmeden doğan (akdî) soybağının kurulmasını sağlayan “evlât edinme”, soybağının kurulmasını sağlayan bir başka kaynak olarak zikredilmektedir. Evlât edinmeye ilişkin hükümler, Dördüncü Ayırımda yer almaktadır.

V-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

VI-) Yararlanılabilecek Monografiler:

Mehmet Beşir Acabey; Soybağı, İzmir, 2002.

Rona Serozan; Çocuk Hukuku, İstanbul, 2005.

Cem Baygın; Soybağı Hukuku, İstanbul, 2010.